Otomatik Vites Çeşitleri ve Farkları Nelerdir ?

Merhaba arkadaşlar, bu yazıyı uzun süredir yazacaktım kısmet bugüneymiş.

Arabalarda yarı otomatik ve tam otomatik triptonic  triptonik  tiptronic gibi kavramları çokça duyar olduk ve herkes bu konu hakkında bildiği kadarı ile bir bilgi paylaşıyor ve ciddi kavram kargaşası ve bilgi kirliği ile yanlış bilgilendirmeler mevcut amacım benim yaptığım araştırmalarda sizlere bildiğim ve anladığımı anlatmaya çalışma ve bu kargaşadan sizleri kurtarmak.

Şimdi en büyük sorun sürücü profilinden kaynaklı bir benim babam gibi arabanın tekniğinden herkes anlamak zorunda değil , bayanlar gibi uzman olmak zorunda değil. Araba bir araçtır ve insanların bir abadan en büyük beklentisi  bir yerden bire gitmek için vasıta olarak kullanmaktır. Atalarımızın tabiri ile ayağını yerden kesmesidir  🙂

araba sürücülerini şimdi basit sürücü ve gelişmiş sürücü diye ikiye ayırarak tüm konuları anlatacağım.

Basit Sürücü :  arabdan fazla anlamayan bayan veya teknik bilmeyen erkek sürücü profili

Gelişmiş Sürücü: her şeyi bildiğini zanneden 🙂 teknik bilgiye sahip araba yapacak mühendis bilgisine ve donanımına sahip kabiliyetli sürücü profili, bu profilin bir sorunu çok iddalı ve özgüveni yüksek kibilir insanlar olmasıdır 🙂

Eğitmen Sürücü :  Buda şimdi burada ben oluyorum 🙂 bunu da sen hangi sürücü prfilindesin diye sorarsınız diye peşin yazım dedim.

Manuel – düz (elle atılan) Vites Nedir ? 

Manuel düz vites nedir kalsik otomobillerdeki el ile atılan arabada debraj yani vites değiştirme ayırma işlemini yapan pedal fren pedalı ve gaz peadalı ile birlikte 3 adet ayak pedalı var ise araba manuel vitesli bir arabadır diyebiliriz. birde bu arabada park işlemlerinde arabanın kaymaması için yine manuel kullanılan el freni vardır.  kendi kendine vites atma özelliği bu arabalarda yoktur her şey şoförün manuel ayak ve elini kullanması ve şöförcülük kabiliyeti gerektiren kalıtsallaşmış refleks güdüsüne sahip lik ve insan güdümü ile yapılan senkranizasyonel bilinç olarak araba sürüşü yapılır. ciddi şöförlük kabiliyeti şarttır.  🙂

Arabalar da Otomatik (kendi kendine atan) Vites Nedir ?

Arabalardaki pedal kısmı sadece iki tanedir. Debriyaj pedalı yoktur sadece fren ve gaz pedalı var ise bu araba otomatik vitese sahip bir arabadır diyebiliriz.  İşte bu kadar. teknik olarak arabadan anlayamayanlar için açıklama bu kadar basittir.

Otomatik araba nasıl sürülür ?

Basit Sürücü : Sağ ayak hep gaz pedalına veya frene basacak şekilde kullanılmalı sol ayak asla pedallar da kullanılmamalıdır. Sol ayak yokmuş gibi sol tarafta ayak koyma yeri olan yerde tatile gönderilmelidir. Özet ile sadece sağ ayağı olan bir kişi otomatik araba kullanabilir birde iki ele ihtiyaç olacak tabii ki . Şimdi gelelim vites olayına otomatik araba vites çeşitlerine bu bölümlerde girmeyeceğim (teknik olarak EDS, DGS gibi gibi) ama tüm otomatik arabalarda P, R, N, D harfleri mevcuttur.

Bu harfler ingilizce den dünyaya yayılmıştır.  ülke bazlı karışıklık olmasın diye türkçe ye veya diğer dillere çevrilmemiştir. (çevrilseydi  P G B S olurdu herhalde 🙂 )

P : Park yani park durumu park etmek anlamındadır.

R : Rear – geri geriye gitmek yani geri vitestir.

N : Nötr yani etkisiz manasında  veya sıfır (0) aslında boş vites demektir. Jargonda peygamber vitesi de denir 🙂

D : Drive sürmek sürüş modu manasında otomatik olarak arabayı sürmek ileri gitmek manasındadır.

Sizin bilmeniz gereken en basit anlamı ile P, R, D  harfleridir  N yi unutun gitsin diyorum. Kafa karıştırmamak için en basiti anlatıyorum.

P harfi arabanın park halinde olduğu vitestir. Araca bindiğinizde olması gereken vites tipidir. Sağ ayağınızı frene koyarak, vites P iken el frenini indirdirdikten sonra P vitesini D vitesine almanız gerekmektedir Bu işlem için vites topuzunun ön altındaki mandala basarak D konumuna getirin bu vites konumları bir çok araçta varklı yerlere çekerek getirilebilir. D alınan vites ile sürüş moduna aldığımız arabayı sürebilirsiz ayağınızı frenden çekip gaza basarsanız araç gider,

D ye alırsın gaza basarsın gider frene basarsın durur. Park edeceğinde P alırsın el frenini çekersin arabayı durdursun inersin gidersin.  Geriye gitme ihtiyacı olduğunda da vitesi R alarak geri gidebilirsiniz. Vites geçişi işlemlerin de vitesin ön alt kısmında bir manda buton düğme adına ne diyorsanız ona basmanız gerekir.  Bu mandala basma olayını biraz daha detaylandırır isem  Araç P de iken vitesi herhangi bir konuma almak için mandala basmanız gerekir. D alınan vitesi N ye almak için mandala basmanıza gerek yoktur.

Yapılan bariz hatalar nelerdir ?

Otomatik arabalarda yapılmaması gereken hatalar.

Otomatik vites nedir ?

Adındanda anlaşılacağı gibi D modun da sürüş yaparken arasın hızını ve yakıtını gibi bri çok parametreyi ölçüp vites atma veya azaltma işini beyin (sensörler ile) hesaplayıp otomatik olarak işlemleri yapan vites türüdür.  P R N D  veya +  – gibi işaretler olabilir bu işaretlerden kesin olarak otomatik diyebiliriz gibi gelse de vites türlerinde ciddi modeller ve markalar var bu sebepten modele göre diyebiliriz ama genel olarak P R N D veya + – de varsa bu vites türü otomatik vites tir diyebiliriz. Maalesef ülkemizde işten anlamayanların yanlış bilgi ile öğrettiği bir bilgi kirliliği var eğer vitesin yanında + – manuel sürüş opsiyonu yani  tiptronic özelliği var ise buna yarı otomatiktir diyorlar bu yanlış çift kavrama var ise otomatiktir hatta daha fazlası + – ile opsiyonel manul sürüşüde destekliyor. burada yarı otomatik sanki birşeyi eksik miş gibi yanlış kullanılıyor adam hem otomatik hemde fazlası var o zaman otomatik artı ful yada otomatik artı manuel mi diyeceğiz. Şanjımana bakmak lazım ama genelde ful otomatiktir diyebiliriz sizleri bu yanlış bildiklerinizi unutmanızı tavsiye ederim.

Otomatik vitesli arabalarda Manuel sürüş nasıl yapılır ? 

Teknik bilenler için : Tam otomatik otomobillerde ise çift kavrama vardır; bir kavrama motoru ayırırken öteki vitesi hazırlamış olur, böylelikle vites geçişleri deneyimli sürücüler tarafından bile az miktarda hissedilir, sürüş tarzına bağlı olarak yakıt tüketimi yarı otomatik ve manuel vitese göre ekonomik olabilir.

Yarı Otomatik vites nedir ?

Teknik bilenler için : Yarı otomatiklerde tek kavrama vardır; debriyaja sizin yerinize bir robot kol basar  ve vitesi atar, sürüş konforunda manuelden pek fark yoktur, çoğu kez manuelden ve tam otomatikten daha fazla yakar.

Özetler isek :

Yarı otomatik olarak piyasada ifade edilen kavram ile tiptronic vites aynı şeydir. İkisinde de otomatik ve manuel sürüş desteği vardır.

tiptronic vitesler hem vitesten manuel opsiyon sunduğu gibi bazı araba modellerinde direksiyondaki koldada olabilir Mercedes, BMW Audi gibi , hem direksiyonda hemde vitestede olabilir  modele markaya göre değişir.

Yarı otomtik ile otomatik vites arasındaki farklar ve birbirinden nasıl ayrılır ? 

Genelde P N R D varsa otomatik diyebilirsiz, fakrlı harfler varsa A E gibi yarı otomatiktir diyebilirzi ama,  kesin diyemiyorum çünkü teknoloji de adamlar yarı otomatik şanzıman yapıp  A E koymayıp harflerde P N R D kullanabilirler 🙂 o zaman ne olacak dediğinizi duyar gibiyim.

Aslında bu konu hakkında yazı yazmamın enbüyük sebebi ustalar dahil bu hakkında çok şey bilip gibi görünüp hiçbirşey bilmediklerini farkettim. Maalesef cehalet ülkemizde üst sınırları zorluyor.

Şimdi daha basit örnekler ile anlatmaya çalışayım bu harf kavramının kafanızı karıştırdığının farkındayım.

Manuel vites nedir ? : Bir arabanın üç adet pedal sistemi var ise kesin manuel vitese sahiptir diyebiliriz gaz, fren ve vites değişimlerinde kullanılan en sol pedal debriyaj a basarak viteş geçileri el ile vites kolundan yapılan sistemlere sahip arabalardır.

Yarı Otomatik vites nedir ? : Debrijaj ve vitesteğiştirme işlemlerini mekatronik bir robot kolu yapan sistemlere sahip arabalar da kullanılır. Debriaj vardır ama pedal olarak yoktur çünkü bu işlemi robot bir kol yapar çok basit bir değiş ile debrija basma işlemi en ilkel teknoloji ile otomatikleştirme olayıdır diyebilirimz diğer bir kol ise vites küçüktme ve yükseltme işlemini yapar yani yarı otomatik diye ifade edilen kısmı aslında insanın yaptığı iki işlemi iki kolun yapmasıdır. bence bu sistemlere sahip arabalara da otomatik vites araba diyebiliriz. Çünkü sadece fren ve gaz var.  Burada olaya teknik açıdan bakmamak gerekiyor teknik bakış usta bakışı ile yarı otomatik. Ama sürücü yani kullanıcı için olay yarı otomaitkte de tam otomatiktede işler otomatik ise bence ifade otomatik vitestir.

Otomatik vites nedir ? (tam otomatik) :  Yarı otomatik viteslere göre sistem daha karmaşık ve daha teknolojiktir. Her markanın kendine göre geliştirdiği otomatik vites şanzıman teknolojileri vardır. Burada performans için sürekli gelişen bir teknolojiden bahsediyoruz. Olay direkt şanzıman teknolojisi üzerinde olduğundan teknik olarak usta tamirci bakış açısı ile bu sistemlere tam otomatik diyorlar. Robot koldan çokdaha teknolojik mekanizmalar elektronik sistemler mevcut.  Kullanıcı sürücü açısından kullanımda çok değişen birşey yok sistem vitesleri otomatik sizin yerinize atıyor ve debriyaja basmıyorsunuz yine sadece gaz ve fren kullanıyorsunuz .  Otomatik şanzımanda ise yine vites dişçi değişimlerini valf denen kola benzer yarı eelektronik yarı mekanik yani mekotronik  kontrolcüler yapıyor ama çift şanzımanlı versiyonlarında bir vitest atılırken bir sonraki vites hazır ediliyor gibi performans arttırıcı metodları markalar kullanıyor DGS , EDS denilen şanzıman teknolojiler geliştirildi ve yenileri sürekli geliştirilecektir.

Not : Bu yazının amacı hangi vites türünün daha iyi olduğu hakkında bilgi vermek değildir. Vites türleri hakkında bilgi vermektir. Lütfen hangi şanzıman daha iyi gibi sorular sormayınız .

Araba Sözlüğü : 

ABS: ”Antiblock Brake System”in kısaltması olan ABS, sürücülere, tekerlekler kilitlenmeden fren yapma olanağı sağlayan, bu sayede aracın manevra ve kontrol yeteneğini artırarak sürücüye yardımcı olan sistemi ifade ediyor.
ESP: Elektronik Stabilite Programı (ESP), sensörler sayesinde otomobilin seyir halinde çizgisini korumasına, savrulmadan stabil bir şekilde seyrini sürdürmesine yardımcı olan sistemi anlatıyor.
BAS veya EBA: ”Brake Assist System” ve ”Emergency Brake Assist”in kısaltmaları olan BAS ve EBA, sürücünün fren pedalına sert basması halinde fren gücünün tam olarak devreye girmesini simgeliyor.
MSR: ”Motor Schleppmomenten Regelung”un kısaltması olan MSR, özellikle kaygan zeminlerde, sürücünün ayağını gaz pedalından çekmesiyle oluşacak kaymayı, motor torkunu kullanarak önlemeye çalışan sistemin adı.
ASR: ”Anti Schlupf Regelung”un kısaltması olan ve Türkçe’ye antipatinaj sistemi olarak de çevrilebilen ASR, araçta patinaja geçildiğinde çekiş olan tekerleklere giden gücü kontrol ederek tutunmayı sağlıyor. Bu sistem, bazı markalarda ”EDL-Elektronik Defransiyel Kilidi” olarak da adlandırılıyor.
EBD: ”Electronic Brake Distributor”ün kısaltması olan ”EBD” sistemi, fren yapılması halinde gücün ön ve arkadaki akslara dengeli şekilde dağılmasını ve böylece güvenli fren yapılmasına yardımcı oluyor.
ASC T: ”Elektronik çekiş kontrol sistemi” olarak tanımlanan sistem, aracı seyir halindeyken sensörler aracılığıyla sürekli takip ediyor. Bu sistem, bazı markalarda ”TCS” olarak isimlendiriliyor.
EPB veya APB: Klasik el freninin yerine geçen bu sistemde, el freni, anahtar kontak yuvasından çıkarıldığında otomatik olarak devreye giriyor.
SRS: ”Suplementary Restraint System”in kısaltması SRS, ”Airbag”i ifade ediyor. Türkçe’de hava yastığı olarak kullanılan sistem, çarpışma sırasında, çok kısa bir süre içinde otomatik olarak devreye girerek, sürücü ve yolcuların korunmasını sağlıyor.
HLA: ”Yokuş kalkış desteği” olarak Türkçeye çevrilen teknik, rampada duran aracın stop ettirilmeden kalkışına yardımcı oluyor.
Tiptronic: Araçlardaki şanzımanın manüel ya da otomatik olarak kullanılmasını ifade ediyor.
Cruise Control: Otomatik hız kontrol sistemi olarak tanımlanan ”Cruise Control” sürücü tarafından devreye sokulduğunda, aracın hızı sabitleniyor sistem gaza, frene ya da sistemi çalıştıran düğmeye yeniden basıldığında devreden çıkıyor. Yeni nesil bazı modellerde kullanılan, ”Akıllı Cruise Control” sistemi ise sensörler aracılığıyla öndeki araçla olan mesafeyi kontrol ederek aracı yavaşlatıyor. Buna benzer teknolojiler bazı markalarda ”ACC-Adaptif Hız Kontrol Sistemi” olarak da adlandırıyor.
Immobiliser: Bazı markaların ”IPS-Akıllı Güvenlik Sistemi” olarak isimlendirdiği sistem, kontak anahtarının içindeki çip yardımıyla, kopya kontak anahtarlarının motoru çalıştırmasını önlüyor.