Dijital Çağın İşçileri

Merhabalar,

Uzun süredir Kovid 19 / Covid 19 pandemi nedeni ile sizleri bayağı boşladım. Panedemi ile öne çıkan çalışma hayatının geçmişten günümüze evrilmesini aşağıdaki makalem ile anlatmaya çalışacağım.

Çalışma Kavramı Nedir?

Çalışma kavramının etimolojisi, modern öncesi toplumlarda, çalışmaya yüklenilen anlamlar konusunda oldukça önemli ipuçları vermektedir. Örneğin, Batı dillerinde çalışma anlamına gelen “travail”, Latince işkence aleti olan “tripalium”dan türemiştir. Yine Romalıların çalışma için kullandıkları “labour” sözcüğü de “zahmet”, “yorgunluk”, “acı”, “ızdırap” gibi çağrışımlara sahiptir. Yani çalışmak bir tür ceza olarak görülmektedir. Bizde de bazı yazarlar, “çalışmak” ile “çalmak” kökü arasında ilişki kurmaktadırlar. Azeri Türkçesinde çalışmak yerine “işlemek”, Kırgızistan’da da “emgeg” yani emek sözcüğü kullanılmaktadır. “Emek” sözcüğü de yine Batı dillerine benzer şekilde “sıkıntı”, “zahmet”, “yorgunluk” anlamına gelmektedir. Ancak zamanla, gerek Batı dillerinde gerekse Türkçede çalışma kavramına farklı anlamlar yüklenmiştir.

Çalışma hayatındaki evrilme;

Çalışma üreterek başkalarının ihtiyaçlarını karşılamak maksadı ile ortaya çıkmıştır.

Sanayi öncesinde çalışma ilkel toplum, köleci toplum ve feodal toplum olarak üç bölümde incelenmektedir.  Birer örnek vermek gerekir ise;

İlkel Toplum : Göçebe bir toplum yapısı hakimdir doğa ile iç içe yaşam mücadelesi verilmektedir.

Köleci Toplum : Çalışma esir edilmiş köleler topluğunu muhtaç kılan bir uğraş olarak kabul edilmektedir.

Feodal Toplum : ◦ İnsanların toprakla olan ilişkilerinin toplumsal yapıyı belirlediği bir sistemdir.

Sınıfsal yapıların ortaya çıkışı da bu zamana denk gelmektedir. Bu bağlamda kapitalist üretim ilişkisinin başlangıcıdır diyebiliriz. Zamanlar içerisinde çağ değişimleri ve dünyadaki önemli ekonomik olayların etkisi ile de (büyük buhran, I ve II dünya savaşları, sanayi devrimi, milenyum çağı, dijital çağ vb.) çalışmanın kronolojik evrimini (değişimini) gözlemleyebiliriz. Biraz ülkemizdeki örnekler ile bu konuya değinmek gerekir ise;

İlkel yıllarda insanlar tarım ile uğraşırlarken insan en büyük üretimin hammaddesi idi (iş gücü).Örneğin tarım ve hayvancılık sanayi öncesi çalışma için çiftçilik mesleği iyi bir örnektir.

Sanayi döneminde dünyanın ciddi savaşlar geçirmesinden kaynaklı birlik ve beraberliğin aile arkadaş olmanın önemi büyüktür bugünkü çalışma hayatındaki karşılığı ile takım ruhu sosyolojik etkilerden mütevellit üst safhadadır. Ülkemizde döneme ait usta çırak (ast-üst) ilişkisi gibi hiyerarşik bir model ile çalışma hayatında tecrübe bilgi ve beceriye önem verilen bir ilişki söz konusudur. (berberlik mesleğinin çıraklıktan ustalığa kadar olan çalışma ortamı ve ilişkisi)

Sanayi devrimi ile makineleşme, makinelerin icadı aslında insanın eğitim bilim ile de gelişmesinden kaynaklı gelişmelerdir (Rönesans-reform hareketleri vs. ). İşte tam da bu minvalde mühendislik mesleğinin yaygınlaşması iyi bir örnektir.  İnsanoğlu ihtiyacın açtığı kapı doğrultusunda, giderek farklı meslekler icat etmeye ve çalışma yaşamında dünya konjonktürü ile kaçınılmaz bir değişim ile karşı karşıyadır ve bu sürekli sonsuza kadar devam edecektir. Sanayi devrimi ile devam edecek olur isek robotların icadı fabrikalardaki öz insan gücünü daha hızlı, verimli üretken maliyetleri düşürerek insan gücü ihtiyacını da ciddi azaltmıştır. Artık insan kaynağında robot gibi çalışmaktan,  robotları yöneten bir ustabaşı veya mühendisliğe olan ihtiyaç artmıştır. Bu yıllarda üretimin ve tüketimin dünya genelinde arması şirketlerin satış stratejileri marka pazarlama crm (cutomer relationship management) gibi kavramlarında gelişmesi ile işçi kavramı yerine artık masa başı çalışan kaynaklara ihtiyaç duyulmuştur. Tamda burada beyaz yaka ve mavi yaka kavramları ortaya çıkmıştır diyebiliriz. Bunun ile beraberde ciddi çalışma ortamı ve kültüründe değişimlerde söz konusudur. Bir örnek vermek gerekir ise fabrika işçilerindeki kıyafetlerin artık masa başı takım elbiseli çalışanlara devretmesi. Günümüzde ise daha rahat sportif giyinmenin insanı, insan yapan değerlerde hissettirmesi için (performans ve daha verimli çalışmaya katkıda bulunması) bir çok öncü şirket tarafından kıyafet politikasında değişime gidilmesini söyleyebilirim. İnsanları daha mutlu edici monoton hayattan ara, ara aktiviteler yapabilecekleri çalışma ortamlara ihtiyacı artmaktadır. Google firmasının tüm yazılım mühendislerinin çalışma ortamlarında oyun oynayabilecekleri ekipmanları sunması bu değişimin en büyük öncülüğüne bir örnektir.

İnsan kaynağı işi bir fiil bedeni ile yapan kişiden çok farklı bir yere doğru gitmektedir. Artık bir şirket için endüstri mühendisleri, bilgisayar mühendisleri, ar-ge mühendisleri, analitik düşünebilen yeteneklere sahip, yabancı dil bilenler, inşaat mühendisi, mimar,  rapor analiz üretebilen analistlere, yazılım mühendisleri gibi fikir üretebilen girişimcilere ihtiyaç duymaktadır. Giderek masa başı çalışanların ihtiyacı artmaktadır. Günümüz çağında bugünlerde teknolojinin gelişiminin hızlanması ve dijitalleşmenin ciddi bir ivme kazanması (1994 sonra PC, Mobile ve internet teknolojilerindeki ciddi gelişim) ile uzaktan çalışma (mekan bağımsız bilgisayar ile çalışma) bir işyerin de ofiste masa başı çalışma ortamındaki masa da nasibini almıştır. Bu günlerde Dünya daha dinamik mobil bir çalışma ortamı ihtiyacı ile uyumlu olmaya çalışmaktadır.

Bakalım önümüzdeki yıllarda çalışma ortamında ne gibi değişlere adapte olmaya çalışacağız.

Gelecekte görüşmek üzere…

Bu makale İSÜ Yüksek Lisans hatırasıdır 🙂